W dniu 17 czerwca br w Kuratorium Oświaty w Rzeszowie odbyła sie uroczystość wręczenia medali „Pro Memoria”. W tym roku między innymi medal otrzymał Środowiskowy Szczep 6TDH „Knieja” im. Szarych Szeregów w Tarnobrzegu.
Medal Pro Memoria jest polskim odznaczeniem cywilnym przyznawanym „za wybitne zasługi w utrwalaniu pamięci o ludziach i czynach w walce o niepodległość Polski podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu”. Został ustanowiony 25 stycznia 2005 roku przez Kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Medalem mogą być uhonorowani uczestnicy walk na wszystkich frontach oraz osoby fizyczne i prawne szczególnie zasłużone w utrwalaniu pamięci o ludziach, którzy oddali swoje życie w walce o suwerenną i niepodległą Ojczyznę.
Środowiskowy Szczep 6TDH „Knieja” działa w Tarnobrzegu od 27 lat. Od samego początku kojarzony był z harcerstwem niepokornym, kultywującym pamięć o bohaterach – również tych „wyklętych” – II wojny światowej. Stąd w historii Szczepu odnaleźć można bardzo dużą ilość wydarzeń, poprzez które realizowane było wychowanie patriotyczne i historyczne. Kniejasi niejednokrotnie potwierdzali swoją stanowczość w tej materii poprzez organizowanie czy po prostu uczestnictwo w różnych formach kultywowania pamięci jeszcze przed 1989 rokiem.
Szczep Knieja jest środowiskiem szaroszeregowym, które pamięć o swoich bohaterach kultywuje i propaguje w pracy śródrocznej drużyn działających w szczepie oraz poprzez propozycje programowe realizowane przez cały szczep.
Szare Szeregi to konspiracyjny kryptonim Związku Harcerstwa Polskiego, który w okolicznościach okupacji hitlerowskiej podjął działalność konspiracyjną, będąc znaczącym elementem polskiego Ruchu Oporu. W działaniach szczepu najczęściej uwaga zwracana jest na historię Powstania Warszawskiego oraz bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na Szaniec”. Z historią Szarych Szeregów Szczep Knieja spotyka się systematycznie dzięki dopasowaniu obrzędowości do ważnych dat. 27 września, czyli w rocznicę powstania Szarych Szeregów szczep organizuje obrzędowe rozpoczęcie roku harcerskiego, przyjmuje nowe motto do pracy całorocznej. 25 marca przypada rocznica powstania Kniei, połączona z rocznicą opisanej przez Kamińskiego akcji Grup Szturmowych Szarych Szeregów pod Arsenałem – akcji odbicia Janka Bytnara „Rudego”. Rokrocznie z tej okazji odbywa się obrzędowe nadanie Barw Szczepu nowym harcerzom, którzy wykazują się aktywnością. Również w tym okresie kniejasi uczestniczą w warszawskim ogólnopolskim rajdzie „Arsenał”, przygotowują się merytorycznie oraz realizują zadanie przedrajdowe. Najważniejszym dniem jest 1 sierpnia, kiedy również Szczep Knieja organizuje różne uroczystości.
Szczep Knieja kultywuje również pamięć o bohaterach II wojny światowej działających lokalnie w okolicach Tarnobrzega. Oprócz uczestnictwa pocztów proporcowych w uroczystościach miejskich z okazji wybuchu wojny, obrony Tarnobrzega (13 września) oraz zakończenia wojny (8 maja), kniejasi kultywują pamięć o Oddziale Partyzanckim „Jędrusie” oraz jego założycielu Władysławie Jasińskim. Do ostatnich przedsięwzięć, które zasługują na zaznaczenie jest nakręcenie 2 filmów dokumentalnych, pełnowymiarowych o tytułach „Jędrusiowa Dola” oraz „Tarnobrzeg 1939/1945” zawierających wywiady z najstarszymi dzisiaj świadkami tamtych tragicznych wydarzeń. Film „Jędrusiowa Dola” został nagrodzony na przeglądzie filmów dokumentalnych w Warszawie w roku 2005 przez Fundację Słowiańską i Fundusz Wydawniczy „Orzeł Biały”. Dostrzegając siłę oddziaływania X muzy na świadomość młodzieży Szczep Knieja podjął inicjatywę organizacji w Tarnobrzegu Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów Dokumentalnych „O Wolność Polski, Europy i Świata”. Przegląd organizowany był już 2-krotnie przy współpracy z Urzędem Miasta Tarnobrzega, Fundacją Filmową AK oraz Fundacją Słowiańską w Warszawie. Wstęp na przegląd jest bezpłatny, a uczestniczyło w nich odpowiednio 1600 i 900 uczniów i mieszkańców.
Nieocenioną pomocą w pracy wychowawczej i kultywowaniu pamięci jest Rajd Arsenał, który rokrocznie absorbuje harcerzy Szczepu Knieja, którzy przystępują do realizacji zadania przedrajdowego, bardzo często powiązanego tematycznie z okresem II wojny światowej. Harcerze organizowali liczne spotkania w szkołach, budowali strony internetowe, pisali gawędy, a nawet kręcili słuchowiska radiowe i kręcili filmy o Szarych Szeregach, Jędrusiach i Tarnobrzegu okresu II wojny światowej. Pełen wachlarz działalności patriotycznej Szczepu Knieja przedstawia poniższe kalendarium, które jest zaledwie wycinkiem historii działania Szczepu. Całość kalendarium od roku 1981 zamieszczone jest na stronie internetowej Szczepu www.knieja.org . Tam również jest wiele opisów i fotografii z przedsięwzięć Szczepu, które odbyły się w okresie ostatnich dwóch lat.
Opis niektórych nazw i określeń z kalendarium:
por. Józef Sarna – bohater obrony Tarnobrzega, zginął w walce 13 września 1939 broniąc skarpy wiślanej przed przeprawą Wermachtu przez Wisłę.
Porytowe Wzgórze – miejsce bitwy partyzanckiej w Lasach Janowskich.
Sieczychy – miejscowość – miejsce akcji w której w sierpniu 1943 roku zginął Tadeusz Zawadzki „Zośka”, organizator Akcji pod Arsenałem, bohater późniejszego batalionu harcerskiego walczącego w Powstaniu Warszawskim.
Odwet – organizacja, która przyjęła swoją nazwę od gazetki wydawanej przez harcerzy skupionych wokół Władysława Jasińskiego podczas II wojny Światowej. Kolportaż gazetki objął całą Galicję, a z czasem stał się biuletynem informacyjnym AK na tym terenie.
Jędrusie – organizacja partyzancka, która powstała z Odwetu końcem 1941 roku. Oddział działał głównie w świętokrzyskim.
WYJĄTKI Z KALENDARIUM SZCZEPU KNIEJA W TARNOBRZEGU:
• 25.03.1981 – umowna data powstania 6DH, później przyjmuje nazwę Knieja. Ukazuje się pierwszy rozkaz, bohaterem drużyny zostają Szare Szeregi.
• 27.01.1982 – zatwierdzenie nowych barw drużyny (granatową chusta z białą oblamówka i symbolem Szarych Szeregów).
• kwiecień 1982 – „miesiąc pamięci narodowej” – wystawienie wart i porządkowanie grobów na cmentarzu wojskowym.
• 9.10.1982 – Wycieczka drużyny do Warszawy na wystawę „63 dni Powstania Warszawskiego”.
• 1.11.1982 – honorowe warty przed pamiątkową płytą w murze kościoła oo. Dominikanów oraz przy pomniku por. Józefa Sarny na skarpie wiślanej.
• 26.03.1983 – wystawienie w klubie „Promyk” kominka „Szarym Szeregom – Cześć!”. Zaproszeni goście: Gerwazy Stypa, Romuald Walas, Ryszard Borcz, Alicja Nowak.
• 3-6.06 – I miejsce 4. zastępu „Sępy” w VII Rajdzie Chorągwi Tarnobrzeskiej „Porytowe Wzgórze”.
10-11.09.1983 – po raz pierwszy udział delegacji drużyny w XI pielgrzymce żołnierzy Polski Walczącej na Jasnej Górze połączonej z pielgrzymką harcerstwa niepokornego (homilię „Bóg – Honor – Ojczyzna” wygłosił ks. prałat Wacław Karłowicz).
• 25.09 – trzyosobowa delegacja z „Kniei” bierze udział w nielegalnej uroczystości poświęcenia epitafium śp. phm. Władysława Jasińskiego „Jędrusia” w Borowej nad Wisłoką k. Mielca.
• 17.10 – w klubie „Promyk” zbiórka szczepu i spotkanie z dh. Stefanem Witkowiczem „Jerzykiem”, który opowiadał o swojej działalności w Szarych Szeregach i Powstaniu Warszawskim.
• 18.03.1984 – wystawienie kominka „Szarym Szeregom – Cześć!” dla innych środowisk harcerskich.
• 24-25.03.1984 – udział patrolu męskiego w Warszawskim rajdzie Arsenał
• wiosna 1984 – udział 10-osobowego patrolu „Puchacze” w VIII Rajdzie „Sieczychy 84″.
• 6-10.06.1984 – udział dwóch patroli (młodszoharcerskiego i starszoharcerskiego) z Kniei na dwóch trasach Rajdu Porytowe Wzgórze. Patrol młodszy „Puchacze” – prowadzony przez pwd. Piotra Bogacza, wygrał rywalizację na swojej trasie. Starszy, pod wodzą phm. Janusza Szweda, wygrał puchar Naczelnika ZHP.
• wrzesień 1984 – udział starszyzny w współorganizowanej przez „Ruch” (nielegalnej) pielgrzymce-zlocie kombatantów AK i harcerzy na Jasnej Górze. Hasło zlotu „40 lat akcji «Burza»”.
• 25.03.1985 – obchody 4-lecia drużyny. Spotkanie z dh. Zdzisławą Bytnar; dh. Bytnarowa, dh. Krymski, dh. Michał Cubert zostają przyjęci do grona honorowych członków „Kniei”; dh. Anna Dąbal i dh Sławek Grela otrzymują barwy z rąk Matki Polskich harcerzy (matki „Rudego”);
• 22-24.03.1985 – udział patrolu męskiego w rajdzie Arsenał na trasie warszawskiego szczepu 208 WDH im. batalionu „Parasol”.
• kwiecień 1985 – drugie spotkanie z dh. Zdzisławą Bytnar – matką Janka Bytnara „Rudego” w Mielcu.
• 19.05.1985 – udział patrolu z Kniei w IX Harcerskim Rajdzie Sieczychy ’85 na trasie „CIS”.
• 29.05.1985 – udział w Rajdzie „Porytowe Wzgórza”. Zastęp „Puchacze” zajął 3 miejsce na swojej trasie.
• 8.09.1985 – udział w uroczystościach odsłonięcia pomnika „Jędrusiów” w Tarnobrzegu (w Zwierzyńcu odbył się zlot drużyn noszących imię „Jędrusiów”).
• wrzesień 1985 – udział małej grupy z „Kniei” w współorganizowanej przez „Ruch” pielgrzymce-zlocie kombatantów AK i harcerzy na Jasnej Górze (nieprawomyślnej wobec władz PRL-u i władz ówczesnego ZHP).
• 5-6.04.1986 – udział patrolu z 6TDH „Dąbrowa” w Warszawskim rajdzie Arsenał.
• 4-6.06.1986 – udział w X Jubileuszowym Rajdzie „Porytowe Wzgórze”.
• 4-5.04.1987 – udział w warszawski rajdzie „Arsenał”. Patrol zajął III miejsce.
• 15-16.05.1987 – wycieczka na wystawę „Polska Walcząca” i na cmentarz na Powązkach do Warszawy.
• 2-6.06.1987 – poprowadzenie przez szczep trasy nr 6 na Rajdzie „Porytowe Wzgórze”.
• 4.06.1987 – praca przy odnawianiu pomnika „Jędrusiów” w Tarnobrzegu w ramach wymagań na białą sprawność BS ’87
• 12-13.09.1987 – udział delegacji szczepu w organizowanej przez Ruch pielgrzymce-zlocie kombatantów AK i harcerzy na Jasnej Górze.
• 8-10.04.1988 – udział w warszawskim Rajdzie „Arsenał”.
• 14.05.1988 – Zlot Drużyn im. Janka Bytnara w Kolbuszowej; goście: dh Zdzisława Bytnar oraz Barbara Wachowicz;
• 10-12.06.1988 – udział harcerzy starszych Kniei (dwa oddzielne patrole) w nieprawomyślnych uroczystościach symbolicznego pochówku cichociemnego i dowódcy zgrupowania partyzantów AK, majora cc. Jana Piwnika „Ponurego” (organizowanych przez niejawny Ruch Harcerski) na Wykusie. Kniejasi niosą trumnę z prochami, pełnią służbę porządkowa i sanitarną.
• 7-11.06.1988 – XII Ogólnopolski Rajd „Porytowe Wzgórze” – obsada przez „Knieję” trasy nr 6 oraz udział i II miejsce 6 TDH „Uroczysko’.
• kwiecień 1989 – udział w Rajdzie Arsenał.
• 16-20.05.1989 – I miejsce w XIII Rajdzie Porytowe Wzgórze zdobyte przez 6TDH „Uroczysko”.
• wrzesień 1989 – udział reprezentacji szczepu w pielgrzymce-zlocie kombatantów AK i harcerzy na Jasnej Górze.
• 23.09.1989 – Zlot Drużyn Szaroszeregowych w Tarnobrzegu. Zaproszona dh. Anna Zawadzka; inscenizacja „Akcji pod Arsenałem” dla tarnobrzeżan na rynku przed klasztorem oo. Dominikanów; impreza „Światło – dźwięk” o Szarych Szeregach na tyłach pałacu w Dzikowie.
• 7-8.10.1989 – udział w obchodach 50-lecia Organizacji ODWET-JĘDRUSIE w Tarnobrzegu.
• 27.11.1989 – uroczystość poświęcenia i nadania szczepowi proporca szczepu (z rąk Stanisława Broniewskiego „Orszy”). Z tej okazji naczelnik Szarych Szeregów powiedział: „…najważniejsze idee Szarych Szeregów powinny stać się dla dzisiejszej młodzieży aktualnym hasłem i wciąż żywym przykładem”.
• 30.04 – 4.05.1991 – Zlot Harcerski – z okazji 80-lecia Harcerstwa, 50. rocznicy powstania oddziału „Jędrusie” i z okazji 10-lecia „Kniei” (zorganizowany z pomocą m.in. KH, KCH).
• 1.08.1994 – organizacja i przedstawienie inscenizacji światło-dźwięk w tarnobrzeskim Parku Dzikowskim z okazji 50-lecia wybuchu Powstania Warszawskiego. .
• 27-29.03.1998 – rajd Arsenał – III miejsce na trasie.
• 26-28.03.1999 – rajd Arsenał – II miejsce na trasie.
• 23-25.03.2000 – rajd Arsenał – IV miejsce na trasie.
• 23-25.03.2001 – rajd Arsenał – II miejsce na trasie.
• 22-24.03.2002 – rajd Arsenał – III miejsce.
• 28-30.03.2003 – Rajd Arsenał – III miejsce, w ramach zadania przedrajdowego partol zorganizował spotkanie z gimnazjalistami z 3 szkół na temat Szarych Szeregów.
• styczeń 2004 – nagranie i projekcja w Miejskiej Telewizji Tarnobrzeg filmu o Jędrusiach. Premiera na świetlicy przy klasztorze oo. Dominikanów. W premierze wzięli udział hm Janusz Krężel i dr Tadeusz Zych. Nagranie filmu było zadaniem przerajdowym patrolu z Kniei na Arsenał. Film od tamtej pory został 3-krotnie emitowany w tarnobrzeskiej telewizji oraz wielokrotnie na różnych przeglądach i zlotach nie tylko harcerskich. Film trwa 48 minut.
• 28-30.03 – rajd Arsenał – V miejsce.
• 1-3.04.2005 – udział 2 patroli w XXXV Rajdzie Arsenał – zajęcie I miejsca przez patrol starszoharcerski Jaworzyna na trasie S3 i pierwszego w ogólnej klasyfikacji patroli starszoharcerskich oraz I miejsca przez patrol wędrowniczy Knieja na trasie W1, a zarazem czwartego miejsca w ogólnopolskiej klasyfikacji patroli wędrowniczych.
• 13-26.05.2005 – obóz szczepu w Siemianach – komendant obozu pwd Bożena Galiniak, programowiec pwd Jakub Rodzeń, stylizacja „WAWER”, w drodze na obóz zwiedzanie Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie
• 10-13.11.2005 – biwak szczepu w Klimontowie. Wręczenie nagrody wyróżnienia Dh Mariuszowi Bezdzietnemu od Fundacji Słowiańskiej za film „Jędrusiowa Dola”. Film został wyróżniony na przeglądzie w Warszawie.
• 1-3.03.2006 – organizacja Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów Dokumentalnych „O Wolność Polski, Europy i Świata” w TDK, projekcja 16 filmów (w tym 3 o Jędrusiach), wzięło w nim udział około 1600 uczniów i mieszkańców Tarnobrzega – zadanie przedrajdowe na Arsenał patrolu Knieja
• 24-26.03.2006 – udział 2 patroli starszoharcerkich w XXXVI Rajdzie Arsenał – zajęcie I miejsca przez patrol Jaworzyna na trasie S3 i I miejsca przez patrol Knieja na trasie S1, a zarazem dwóch pierwszych miejsc w ogólnopolskiej klasyfikacji patroli starszoharcerskich w kolejności I Jaworzyna, II Knieja – wywalczone dokładnie w 25 rocznicę powstania Kniei 25 marca
• 23-25.06.2006 – organizacja rajdu „Śladami Jędrusiów” – Tarnobrzeg – Sulisławice – Trzcianka
• 23-25.03.2007 – Udział Patrolu Knieja w XXVII Rajdzie Arsenał „RÓŻNI W DZIAŁANIU”. Patrol Knieja wygrał na swojej bazie S-3 i zajął III miejsca w klasyfikacji ogólnej patroli starszoharcerskich.
• 30.04-2.05.2007 – biwak drużyn szczepu w Hucie Komorowskiej. Na zakończenie biwaku harcerze pojechali do Kolbuszowej gdzie złożyli kwiaty pod domem z tablicą upamiętniającą miejsce narodzin Jana Bytnara „Rudego”.
• 28.10.2007 – współorganizacja i przedstawienie inscenizacji światło-dźwięk pt. „Jędrusie” w tarnobrzeskim Parku Dzikowskim. W inscenizacji udział wzięli harcerze i członkowie GRH „San” z Sanoka. Wykorzystano pirotechnikę i broń z okresu II wojny światowej.
• 3-6.11.2007 – organizacja II edycji Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów Dokumentalnych „O Wolność Polski, Europy i Świata” w TDK, projekcja 19 filmów (w tym 4 o Jędrusiach), wzięło w nim udział około 800 uczniów i mieszkańców Tarnobrzega
• luty 2008 – produkcja filmu dokumentalnego pt.: „Tarnobrzeg 1939/1945”. Film trwa 38 minut i zawiera relacje naocznych świadków tragicznych czasów okupacji hitlerowskiej w powiecie tarnobrzeskim.